Bệnh Viêm Não Tủy trên Gia Cầm (Avian Encephalomyelitis – AE), hay còn được biết đến với tên gọi là “Bệnh Run” (Epidemic Tremor), là một bệnh truyền nhiễm quan trọng, gây ra những thiệt hại lớn cho ngành chăn nuôi, đặc biệt là ở gà con, gà tây, chim cút và gà lôi. Bệnh đặc trưng bởi triệu chứng run rẩy toàn thân, mất kiểm soát vận động và tổn thương thần kinh. Trước đây, khi chưa có vaccine, bệnh là một mối đe dọa nghiêm trọng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, bệnh tích và các biện pháp phòng trị hiệu quả bệnh AE.
Nguyên nhân gây bệnh Viêm Não Tủy Truyền Nhiễm trên Gia Cầm (AE)
Theo ok8386, bệnh Viêm Não Tủy (AE) là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra. Hiểu rõ căn nguyên giúp đưa ra các biện pháp kiểm soát và phòng ngừa chính xác:
Căn nguyên gây bệnh
- Tên virus: Avian Encephalomyelitis Virus (AEV).
- Phân loại: Thuộc họ Picornaviridae, nhóm Enterovirus.
- Cấu trúc: Đây là một RNA virus, không có vỏ bọc (non-enveloped).
Đặc tính của virus AEV
Virus AEV có sức đề kháng cao, giúp chúng tồn tại lâu trong môi trường và khó bị tiêu diệt bằng các phương pháp thông thường:
- Sức bền: Virus bền vững với nhiệt độ, kháng lại chloroform, acid và các enzyme tiêu hóa.
- Tiêu diệt: AEV có thể bị tiêu diệt hiệu quả bằng cách xông hơi Formaldehyde và Beta-propriolactone.
Đối tượng và đường lây truyền
- Động vật nhạy cảm: Gà con dưới 21 ngày tuổi là đối tượng nhạy cảm nhất. Ngoài ra, gà tây, gà lôi, chim cút, chim trĩ cũng dễ mắc bệnh. Bệnh cũng xảy ra ở gia cầm trong giai đoạn đẻ trứng.
- Đường lây truyền:
- Lây dọc (Truyền từ mẹ sang con): Đây là con đường lây truyền quan trọng nhất, qua trứng từ gà mẹ đang nhiễm virus nhưng chưa có kháng thể bảo hộ.
- Lây ngang (Đường tiêu hóa): Là đường lây chính trong đàn. Virus bị bài thải qua phân của thú bệnh, lây lan qua thức ăn, nước uống và môi trường bị ô nhiễm.
- Đường hô hấp: Có thể xảy ra, nhưng ít phổ biến hơn.
- Cơ chế bệnh sinh: Sau khi xâm nhập qua đường tiêu hóa, virus tăng sinh nhanh chóng tại đây (đặc biệt là tá tràng), sau đó vào máu (viremia), lan đến các cơ quan nội tạng và cuối cùng là tấn công hệ thần kinh trung ương (não và tủy sống), gây ra các tổn thương thần kinh đặc trưng.
Triệu chứng của bệnh Viêm Não Tủy trên Gia Cầm
Thời gian nung bệnh (ủ bệnh) của AE kéo dài từ 5 đến 14 ngày. Tỷ lệ mắc bệnh thường từ 40-60% và tỷ lệ chết dao động từ 25-50%. Tỷ lệ này có thể giảm đáng kể nếu đàn gia cầm có miễn dịch mẹ truyền tốt.
Triệu chứng thần kinh ở gia cầm non (1-3 tuần tuổi)
- Run rẩy (Tremor): Triệu chứng đặc trưng nhất. Gà bị run rẩy toàn thân, đặc biệt rõ rệt ở vùng đầu và cổ (dễ nhận thấy khi gà bị kích động nhẹ hoặc khi nằm nghỉ).
- Mất kiểm soát vận động: Gà ít di chuyển, có hiện tượng mất kiểm soát cơ, dáng đi không vững, khuỵ chân, dần dần chuyển sang tư thế ngồi bệt rồi nằm nghiêng sang một bên.
- Liệt: Gà con bị liệt hoàn toàn, không thể di chuyển để tìm thức ăn và nước uống, dẫn đến kiệt sức, đói, khát và chết do bị dẫm đạp.
Triệu chứng khác
- Tổn thương mắt: Mắt gà ngày càng mờ, có hiện tượng đục thủy tinh thể chuyển sang màu xanh, cuối cùng là bị mù vĩnh viễn (đặc biệt phổ biến ở gà lớn hơn một chút hoặc gà trưởng thành).
Triệu chứng ở gà đẻ
Nếu gà đẻ mắc bệnh, tỷ lệ đẻ giảm đột ngột khoảng 5-10%, sau đó phục hồi. Thường không thấy xuất hiện các triệu chứng thần kinh rõ rệt ở đàn gà đẻ. Tuy nhiên, trứng từ gà bệnh có thể chứa virus và truyền dọc cho gà con.
Bệnh tích của bệnh Viêm Não Tủy (AE)
Việc phát hiện bệnh tích của AE thường khó khăn, đặc biệt ở giai đoạn đầu của bệnh.
Bệnh tích đại thể
Bệnh tích khó phát hiện rõ ràng trên cơ thể, tuy nhiên có thể ghi nhận:
- Hệ thần kinh: Xuất hiện những vùng phù nề nhẹ ở não (thường khó thấy bằng mắt thường).
- Cơ quan nội tạng: Dạ dày cơ có các đám lấm tấm trắng (do sự tăng sinh mô lympho).
- Mắt: Ở gà trưởng thành, có hiện tượng đục thủy tinh thể.
Bệnh tích vi thể (Histopathology)
Đây là phương pháp chẩn đoán xác định quan trọng nhất, tập trung vào hệ thần kinh trung ương:
- Hệ thần kinh trung ương: Viêm não tủy không mủ, viêm hạch sống lưng. Thần kinh ngoại biên (trừ tiểu não) và tủy sống bị thâm nhiễm, viêm, thoái hóa.
- Tổn thương tế bào: Tiêu sắc ở phần trung tâm tế bào thần kinh, hoại tử, gia tăng tế bào thần kinh đệm và thực bào.
- Cơ quan nội tạng: Sự tăng sinh tế bào lympho ở nội tạng (đặc biệt là tuyến tụy, dạ dày cơ).
Chẩn đoán phân biệt
Cần phân biệt bệnh AE với các bệnh gây triệu chứng thần kinh tương tự như: Bệnh Newcastle (ND), Bệnh Marek’s, Bệnh Nhũn Não (Avian Encephalomalacia – do thiếu Vitamin E), và ngộ độc hóa chất/thuốc.
Phòng bệnh Viêm Não Tủy Truyền Nhiễm
Theo như những người tham gia đá gà ok8386 được biết, phòng bệnh là biện pháp hiệu quả nhất để kiểm soát bệnh AE, bao gồm an toàn sinh học và tiêm phòng.
Phòng bệnh bằng vệ sinh và an toàn sinh học
- Thực hiện tốt công tác vệ sinh chuồng trại, tiêu độc khử trùng định kỳ, kết hợp các biện pháp an toàn sinh học nghiêm ngặt.
- Đảm bảo mật độ nuôi hợp lý, tránh stress cho đàn gia cầm.
- Cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất (đặc biệt là Vitamin E) cho đàn gà để tăng cường sức đề kháng.
Gợi ý bổ sung dinh dưỡng, vitamin: GLUCOSE KC, SUPPER VITAMIN, VITAMIN C 121, VITAMIX PLUS, VITAMIN E…
Phòng bệnh bằng Vaccine (Vaccination)
Vaccine là biện pháp hữu hiệu nhất, nhằm tạo miễn dịch mẹ truyền cho gà con:
- Đối tượng: Dùng vaccine cho gà đẻ, gà giống (từ 12-15 tuần tuổi) để truyền kháng thể sang trứng và gà con.
- Thời điểm: Tiêm vaccine lần đầu vào tuần thứ 10-14 tuổi (trước 4 tuần so với thời điểm đẻ trứng) để đảm bảo gà mẹ có kháng thể bảo hộ.
- Bảo hộ gà con: Kháng thể gà con nhận được sẽ bảo hộ được chúng trong khoảng 2-3 tuần sau khi nở, giúp ngăn ngừa lây dọc và giảm tỷ lệ mắc bệnh sớm.
Điều trị bệnh Viêm Não Tủy (AE)
Bệnh AE do virus gây ra nên không có thuốc đặc trị. Việc điều trị chủ yếu là chăm sóc hỗ trợ, tăng cường sức đề kháng và phòng ngừa nhiễm trùng kế phát.
Chăm sóc và hỗ trợ
- Loại bỏ và cách ly: Cần loại bỏ những con yếu, liệt, không thể chữa ra khỏi đàn để tránh lây lan và dẫm đạp.
- Hỗ trợ dinh dưỡng: Bổ sung năng lượng, nước, điện giải, vitamin (đặc biệt là Vitamin nhóm B) kịp thời.
- Hạ thấp máng ăn, máng uống xuống sát nền hoặc gần gà bị bệnh.
- Bắt các con bị liệt ra chăm sóc riêng, có thể bơm nước và thức ăn lỏng riêng.
Gợi ý sản phẩm bổ sung: GLUCOSE 5%, ADE B.COMPLEX, BUTASAL (thuốc trợ sức, tăng cường trao đổi chất), Điện giải/Vitamin C…
Phòng ngừa nhiễm trùng kế phát
Sử dụng kháng sinh phổ rộng để kiểm soát các vi khuẩn gây bệnh cơ hội:
- Kháng sinh: Sử dụng các loại kháng sinh như Neomycin, Sulfonamide, Amoxcillin, hoặc sự kết hợp của chúng để mở rộng phổ kháng khuẩn.
- Thời gian: Dùng kháng sinh theo liệu trình từ 3-5 ngày.
Gợi ý kháng sinh: NEOLISTIN, SYNAVET, ÚM GIA CẦM, GENTAMOX, COLOAMOX, CLAMOX…
Mong rằng bài viết này đã cung cấp đầy đủ thông tin giúp quý bà con chăn nuôi hiểu, phòng ngừa và chữa trị bệnh viêm não tủy truyền nhiễm hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại kinh tế.
